Co to jest zdolność kredytowa, jak ją obliczyć i od czego zależy?

Marzysz o własnym mieszkaniu, ale własne zasoby finansowe nie są wystarczające i potrzebujesz pożyczki? Aby uzyskać kredyt, musisz przejść przez ocenę zdolności kredytowej. To od niej zależy, czy bank udzieli Ci finansowania i na jakich warunkach. W tym artykule dowiesz się, czym dokładnie jest zdolność kredytowa, co na nią wpływa, jak banki ją wyliczają i czy można uzyskać kredyt, jeśli wynik tej oceny nie jest najlepszy. Sprawdź także, jakie kroki możesz podjąć, aby poprawić swoją zdolność kredytową i zwiększyć szanse na korzystne warunki kredytowe.

Czym jest zdolność kredytowa?

Zdolność kredytowa to możliwość spłaty kredytu w terminie, zgodnie z warunkami ustalonymi przez bank. Innymi słowy, to ocena Twojej wiarygodności finansowej – instytucje finansowe sprawdzają, czy będziesz w stanie terminowo regulować miesięczne raty, biorąc pod uwagę Twoje dochody, wydatki oraz historię kredytową. Banki analizują Twoją sytuację finansową, aby upewnić się, że nie będziesz mieć problemów ze spłatą zobowiązania.

Pamiętaj, zdolność kredytowa to nie tylko kwestia zarobków – to kompleksowa analiza Twojej sytuacji finansowej, która pozwala bankowi ocenić, czy jesteś wiarygodnym kredytobiorcą. Jeśli planujesz ubiegać się o kredyt na własne mieszkanie lub dom, warto wcześniej zadbać o swoją zdolność kredytową, np. poprzez terminową spłatę zobowiązań i ograniczenie liczby aktywnych kredytów.

Co wpływa na zdolność kredytową?

Ocena zdolności kredytowej jest kluczowym elementem całego procesu kredytowego. To od niej zależy, czy bank udzieli Ci finansowania, a jeśli tak – na jakich warunkach. 

Kwota kredytu i okres spłaty

Im wyższa kwota kredytu, tym większe wymagania co do zdolności kredytowej. Bank musi być pewien, że będziesz w stanie spłacać taki duży dług, dlatego często w przypadku większych kredytów (np. hipotecznych) wymagane są wyższe dochody lub lepsza historia kredytowa.

Długi okres spłaty pozwala na rozłożenie większej kwoty kredytu na dłuższy czas, co obniża wysokość miesięcznej raty. To może być korzystne dla kredytobiorcy, który nie dysponuje dużym miesięcznym dochodem. Jednak dłuższy okres wiąże się z wyższymi całkowitymi kosztami kredytu, ponieważ przez dłuższy czas naliczane są odsetki. Ponadto, dłuższy okres spłaty może być również postrzegany jako ryzyko dla banku, gdyż w międzyczasie mogą wystąpić zmiany w sytuacji finansowej kredytobiorcy.

Koszty kredytu

Koszty kredytu to wszelkie dodatkowe opłaty, które wiążą się z jego uzyskaniem, spłatą i obsługą. W skład tych kosztów wchodzą:

• oprocentowanie – to podstawowy koszt kredytu, który wpływa na wysokość miesięcznych rat. Im wyższe oprocentowanie, tym większa rata.
• prowizje i opłaty administracyjne – banki mogą pobierać prowizję za udzielenie kredytu, co również podwyższa jego całkowity koszt.
• ubezpieczenie – w przypadku niektórych kredytów, zwłaszcza hipotecznych, banki wymagają wykupienia dodatkowego ubezpieczenia, np. na życie lub ubezpieczenia nieruchomości. To również może wpływać na wysokość całkowitego zobowiązania. 

Wysokie koszty kredytu podnoszą miesięczne raty, co zmniejsza zdolność kredytową, ponieważ bank ocenia, czy klient będzie w stanie opłacić wszystkie zobowiązania finansowe.

Wysokość wkładu własnego

Im wyższy wkład, tym mniejsze ryzyko dla banku, ponieważ kredytobiorca ma większy kapitał własny, który może stanowić zabezpieczenie w przypadku problemów ze spłatą. Wysoki wkład własny obniża kwotę kredytu, co wpływa na wysokość miesięcznych rat i całościowy koszt kredytu. Z punktu widzenia banku, im wyższy wkład, tym mniejsze ryzyko niespłacenia kredytu, co może ułatwić uzyskanie korzystniejszych warunków kredytowych.

Dochody i stabilność zatrudnienia

Banki szczegółowo sprawdzają wysokość dochodów wnioskodawcy, biorąc pod uwagę zarówno ich wysokość, jak i regularność. Im wyższe dochody, tym większa zdolność do spłaty kredytu. Jednak równie ważna jest stabilność tych dochodów. Banki preferują osoby, które mają stałe, pewne źródło dochodu. Osoby zatrudnione na umowę o pracę na czas nieokreślony mają większą szansę na uzyskanie kredytu, ponieważ ich dochody są stabilniejsze niż w przypadku umowy o pracę na czas określony, działalności gospodarczej czy umów cywilnoprawnych (np. zlecenie). 

Historia kredytowa

Banki sprawdzają historię kredytową wnioskodawcy w bazach danych, takich jak BIK (Biuro Informacji Kredytowej). Wartością dodaną jest posiadanie pozytywnej historii kredytowej, czyli regularnego i terminowego spłacania wcześniejszych zobowiązań. Osoby, które mają opóźnienia w spłacie kredytów lub niespłacone długi, mogą spotkać się z trudnościami w uzyskaniu kredytu lub otrzymać gorsze warunki.

Liczba i wysokość innych zobowiązań

Banki zawsze analizują, jakie inne zobowiązania posiada wnioskodawca. Im więcej miesięcznych zobowiązań, tym mniejsza zdolność kredytowa, ponieważ część dochodów jest już przeznaczona na spłatę innych kredytów. Zatem bank może uznać, że potencjalny kredytobiorca nie jest w stanie ponieść dodatkowego obciążenia w postaci kolejnej raty kredytu.

Jak banki liczą zdolność kredytową?

Każdy bank stosuje własne metody oceny zdolności kredytowej, ale większość z nich opiera się na podobnych zasadach. Analiza uwzględnia:

Dochody gospodarstwa domowego

Banki bardzo szczegółowo analizują dochody wnioskodawcy biorąc pod uwagę:

• dochody miesięczne – to główny element obliczeń. Uwzględnia się zarówno wynagrodzenie za pracę, jak i inne źródła dochodu, takie jak: dochody z działalności gospodarczej, wynajem nieruchomości, alimenty, świadczenia emerytalne czy inne regularne wpływy.
• źródło dochodu – stabilność dochodów jest równie ważna jak ich wysokość. Banki preferują osoby, które otrzymują stałe wynagrodzenie. Działalność gospodarcza czy umowy cywilnoprawne są traktowane z większą ostrożnością, ponieważ dochody z tych źródeł mogą być nieregularne.

W przypadku, gdy wnioskodawca ma zmienne dochody (np. prowadzi działalność gospodarczą), banki mogą poprosić o dostarczenie dodatkowych dokumentów, np. zeznań podatkowych za ostatnie 2–3 lata, by ocenić stabilność finansową.

Stałe wydatki

Banki uwzględniają wszystkie regularne wydatki, które mogą obciążyć miesięczny budżet wnioskodawcy. Wśród nich mogą się znaleźć:

• koszty utrzymania – opłaty za mieszkanie (czynsz, media, ubezpieczenie), wydatki na jedzenie, transport, opieka zdrowotna i inne codzienne potrzeby.
• obciążenia związane z utrzymaniem dzieci – w przypadku rodzin z dziećmi, banki mogą uwzględnić również koszty edukacji, opieki nad dziećmi itp.
• rachunki za media, telefon, internet, ubezpieczenie – wszelkie zobowiązania związane z codziennym funkcjonowaniem gospodarstwa domowego są analizowane, aby ustalić, ile wnioskodawca regularnie wydaje.

Banki liczą te wydatki, aby określić, ile pieniędzy pozostaje w budżecie kredytobiorcy po pokryciu stałych zobowiązań. Jeśli wydatki są wysokie, zdolność kredytowa może się zmniejszyć, ponieważ bank obawia się, że klient nie będzie w stanie spłacić dodatkowego zobowiązania.

Obciążenia finansowe

Kolejnym czynnikiem wpływającym na zdolność kredytową są już istniejące zobowiązania finansowe. Banki biorą pod uwagę:

• aktualne kredyty – jeśli wnioskodawca ma już kredyty, bank sprawdza, ile z nich pozostało do spłaty. Wlicza się tu kredyty gotówkowe, hipoteczne, samochodowe, karty kredytowe, pożyczki itp.
• limity kredytowe i debet – jeśli wnioskodawca korzysta z limitu kredytowego na koncie bankowym lub ma debet, bank również uwzględnia te zobowiązania, licząc, ile pieniędzy można jeszcze wykorzystać, a ile jest już zadłużone.
• leasingi i inne zobowiązania – leasingi, raty za sprzęt, sprzęt AGD, czy inne pożyczki będą wzięte pod uwagę przy ocenie całkowitego zadłużenia.

Wszystkie te obciążenia są uwzględniane przy obliczaniu wskaźnika obciążenia dochodów długiem, czyli wskaźnika, który pokazuje, jak dużą część dochodów przeznaczysz na spłatę zobowiązań. 

Scoring kredytowy

Scoring to system punktowy, który ocenia wiarygodność klienta na podstawie kilku czynników:

• historia spłat kredytów – jeżeli osoba w przeszłości regularnie spłacała swoje zobowiązania, jej score będzie wyższy. Opóźnienia w spłatach, zwłaszcza te długoterminowe, powodują spadek punktacji;
• ilość zaciągniętych kredytów – zbyt wiele kredytów lub wniosków o kredyt w krótkim czasie może sugerować problemy finansowe i obniża scoring. Banki mogą traktować takie osoby jako bardziej ryzykowne;
• rodzaj kredytów – sprawdzana jest także różnorodność kredytów. Osoby, które korzystają z różnych rodzajów produktów kredytowych (np. kredyty gotówkowe, hipoteczne, samochodowe), mogą być postrzegane jako bardziej odpowiedzialni kredytobiorcy.

Wskaźnik scoringowy oparty jest na danych z Biura Informacji Kredytowej (BIK) lub innych podobnych instytucji, które gromadzą historię kredytową klientów. Im wyższy scoring, tym większa szansa na uzyskanie kredytu na korzystnych warunkach. 

Zróżnicowanie ofert kredytowych

Wszystkie powyżej opisane czynniki są analizowane przez specjalistyczne systemy bankowe, które wykonują obliczenia na podstawie wprowadzonych danych. Kalkulatory zdolności kredytowej w bankach uwzględniają stosunek dochodów do wydatków oraz zdolność do obsług izobowiązań. 

Poszczególne banki stosują nieco różne metody obliczania zdolności kredytowej, więc możliwe jest, że ta sama osoba może otrzymać różne oferty kredytowe w zależności od placówki. Z tego powodu warto sprawdzić oferty kilku instytucji finansowych i porównać je, aby znaleźć najkorzystniejsze warunki.

Czy można otrzymać kredyt bez zdolności kredytowej?

Osoby bez zdolności kredytowej mogą mieć trudności z uzyskaniem finansowania, ale nie jest to niemożliwe. Dostępne opcje obejmują:

• kredyt hipoteczny z poręczycielem – jeśli osoba ubiegająca się o kredyt hipoteczny nie spełnia wymagań banku, możliwe jest znalezienie poręczyciela, który będzie zobowiązany do spłaty kredytu w przypadku problemów kredytobiorcy. 
• zastawienie majątku – w przypadku gdy kredytobiorca ma nieruchomości lub inne wartościowe aktywa, bank może zaakceptować niższą zdolność kredytową, pod warunkiem, że klient zdecyduje się na zastawienie posiadanych dóbr.
• większy wkład własny – im wyższy wkład własny, tym mniejsze ryzyko dla banku, co może skłonić go do udzielenia kredytu hipotecznego na bardziej korzystnych warunkach.

Jak zwiększyć zdolność kredytową?

Jeśli Twoja zdolność kredytowa nie spełnia oczekiwań banku, istnieje kilka sposobów, by ją poprawić. Dzięki odpowiednim działaniom możesz zwiększyć swoje szanse na uzyskanie kredytu lub uzyskać korzystniejsze warunki finansowe. Oto kilka skutecznych strategii:

Zwiększenie dochodów

Jednym z najprostszych sposobów na poprawę zdolności kredytowej jest zwiększenie dochodów. Dodatkowe źródło dochodu, na przykład praca dorywcza, freelancing, czy nawet wynajem nieruchomości, pozwala zwiększyć miesięczny dochód, co bezpośrednio wpływa na możliwość uzyskania wyższego kredytu. 

Spłata istniejących zobowiązań

Jeśli masz już inne kredyty, pożyczki lub karty kredytowe, spłata części z nich może znacząco poprawić Twoją zdolność kredytową. Im mniej masz aktywnych kredytów, tym lepiej dla Twojej zdolności kredytowej, ponieważ banki widzą mniejsze ryzyko. 

Wybór dłuższego okresu kredytowania

Innym sposobem, by poprawić zdolność kredytową, jest wydłużenie okresu kredytowania. Dłuższy okres spłaty oznacza niższe miesięczne raty, co w konsekwencji zmniejsza obciążenie Twojego budżetu. Należy jednak pamiętać, że wydłużony okres kredytowania oznacza wyższy całkowity koszt kredytu, gdyż zapłacimy więcej odsetek.

Budowanie pozytywnej historii kredytowej

Regularne spłacanie kredytów, pożyczek, a także unikanie opóźnień w płatnościach znacząco wpływa na Twoją wiarygodność finansową. Nawet jeśli w przeszłości miałeś problemy z terminowymi spłatami, dbałość o bieżące zobowiązania i utrzymywanie dobrej historii kredytowej może stopniowo poprawiać Twoją ocenę w BIK. 

Podsumowanie

Zdolność kredytowa to jeden z najważniejszych czynników decydujących o uzyskaniu kredytu. Banki analizują dochody, wydatki, historię kredytową i inne zobowiązania, aby określić, czy wnioskodawca poradzi sobie ze spłatą zadłużenia. Jeśli Twoja zdolność kredytowa jest niska, możesz podjąć działania, aby ją poprawić – warto zacząć od redukcji zobowiązań, zwiększenia dochodów oraz dbania o dobrą historię kredytową. Dzięki temu zwiększysz swoje szanse na otrzymanie kredytu na korzystnych warunkach.